همۀ ما به‌خوبی می‌دانیم که امروزه مهارت برقراری ارتباط مؤثر نقشی مهم و کلیدی در موفقیت افراد دارد. در هر جایگاهی هستید (پدر، مادر، فرزند، دوست، مدیر، کارمند و...) برای رسیدن به موفقیت یادگیری ارتباط موثر را جدی بگیرید.
ارتباط موثر مهارت است و دستیابی به این مهارت نیازمند مهارتهای دیگری است؛ ازجمله: گوش دادن فعال، قضاوت نکردن، همدلی کردن و... (مهارت‌هایی که اساس و پایه یک رابطه کوچینگی هستند و در دل جلسات کوچینگ اتقاق می‌افتد.) در این مقاله قصد داریم به تعریف ارتباط موثر، گوش دادن فعال و همدلی بپردازیم. اگر با کوچینگ آشنایی ندارید یا تمایل دارید درباره آن بیشتر بدانید، با ما همراه باشید و به سایت مدیربان هم سری بزنید.
کوچینگ چیست؟
کوچینگ یک شغل است؛ شغلی که درآمد آن حاصل از رشد و موفقیت دیگران است. اگر بخواهیم تعریف و روند این شغل را بازتر کنیم، می‌توانیم بگوییم: «کوچینگ فرایندی مکالمه‌محور است؛ این فرایند شامل جلساتی است که در آن کوچ (مربی یا همراه موفقیت مراجع) زمینۀ یادگیریِ و رشد و توسعه فردی یا حتی تحول فردی مراجع را از طریق کشف استعدادها و مهارتهای کلیدیِ او فراهم می‌کند. هدف کوچ در این فرایند بهبود عملکرد، افزایش بهره وری، بهبود مهارت تصمیم‌گیری و موفقیت فردی و شغلی مراجعش است.»
بهتر است بدانید کوچینگ جزو مهارتهای نرم محسوب می‌شود و کاملا یادگرفتنی است. آموزش دیدنِ کوچینگ و شرکت در دوره کوچینگ به شما کمک می‌کند تا به‌خوبی مهارت ارتباط موثر، گوش دادن فعال، قضاوت نکردن، همدلی کردن و... را در عمل یاد بگیرید؛ بنابراین کیفیت ارتباطات شما بهبود پیدا می‌کند و درنتیجه بهتر می‌توانید در روابط موفق باشید و به خودتان و دیگران کمک کنید.
منظور از ارتباط موثر چیست؟
منظور از ارتباط مؤثر رابطه‌ای است که طرف مقابل پیام ارسالیِ ما را کاملاً درک کند، بفهمد و به پیام ما واکنش نشان دهد؛ اتقافی که در ارتباط کوچینگی کاملاً رخ می‌دهد.
در ارتباط موثر سه مؤلفه اهمیت دارد:
1. فرستندۀ پیام؛
2. خودِ پیام؛
3. گیرندۀ پیام.
مهم است بدانیم چه پیامی را در چه بستری، چگونه، در چه حالتی، برای چه‌کسی و چرا می‌فرستیم؟ آیا شخص مقابلمان آمادگی دریافتِ این پیام را دارد؟
در کوچینگ شما یاد می‌گیرید به این مؤلفه‌ها توجه کرده و در مواجهه با مخاطبتان بسیار توانمند شوید.
ویژگی‌های ارتباط موثر
در ارتباط اثربخش فرد:
- در درجۀ اول با خودش و اطرافیانش رابطه‌ای آگاهانه دارد؛
- خودش و دیگران را آن‌طور که هستند، می‌پذیرد؛
- از نیازها، خواسته‌ها، افکار و ارزش‌هایش آگاهی و اطلاع دارد؛
- برای کسب حقوق خودش تلاش می‌کند؛
- از عزت‌نفس زیادی برخوردار است و برای رسیدن به خواسته‌هایش قدم اول را برمی‌دارد؛
- با طرف مقابل مستقیماً رابطه برقرار می‌کند.
حالا که با ویژگی‌های ارتباط موثر آشنا شدید، بهتر است بدانید خروجیِ یک فرآیند کوچینگ باید بتواند این مؤلفه‌ها را در مراجع ایجاد کند.
چرا داشتنِ مهارت برقراری ارتباط مؤثر برای کوچ مهم است؟
یکی از ویژگی‌های مهم برای کوچ‌ها تواناییِ برقراری ارتباط مؤثر با دیگران ازجمله مراجع است. کسب این مهارتِ مهم و ضروری در زندگیِ اجتماعی و روند کوچینگ کار سختی نیست؛ زیرا کوچینگ یک مهارت است و مانند سایر مهارت‌ها با تمرین به دست می‌آید.
برای اینکه کوچ همراه خوبی برای مراجعش باشد، باید بتواند با او ارتباطی موثر برقرار کند. مراجع در جلسۀ کوچینگ حاضر می‌شود تا با خودش ارتباط مؤثری برقرار کند. مهارتِ کوچ در این زمینه می‌تواند زمینه‌ساز برقراری این ارتباط باشد؛
فضایِ ارتباطی کوچ و مراجع باید سرشار از امنیت، انگیزه، امید و در عین واقعیت باشد؛ این فضا کمک می‌کند فرایند کوچینگ یا مربیگری همراه با افزایشِ معرفت و بهبود عملکردِ مراجع باشد؛
کوچینگ چگونه زمینه‌ساز یادگیری ارتباط موثر می‌شود؟
بعضی از موانعی که باعث می‌شود نتوانیم ارتباط خوبی با مخاطبمان برقرار کنیم، رازدارنبودن، سرزنش کردن، به رخ کشیدن، قضاوت‌کردن طرف مقابل و ناتوانی در گوش‌دادن فعال به اوست. بهتر است بدانید یک کوچ باید یاد بگیرد که دیگران را قضاوت نکند، پیش‌داوری نکند، نصیحت نکند، امین مخاطب بوده و در گفت‌وگوها شنونده‌ای فعال برای مخاطبش باشد تا خروجی جلسه کوچینگ مفید بوده و زمینه‌ساز رشد مراجع و همچنین کوچ باشد؛ به همین دلیل است که همیشه از کوچینگ به‌عنوان رابطه‌ای برد-برد یاد می‌شود.
از طرفی دیگر یکی از مهارت‌هایی که باعث برقراری ارتباط موثر با مراجع می‌شود، توانایی همدلی کردن با اوست. در ادامه این مطلب می‌خواهیم درباره گوش دادن فعال و همدلی صحبت کنیم.
مهارت گوش دادن فعال
گوش دادن فعال یکی 11 صلاحیت تعریف شده توسط فدراسیون بین المللی کوچینگ (Icf) برای کوچ‌ها بوده و از ابزارهای کوچ برای برقراری ارتباط موثر است. در گزارشی آمده است میانگینِ زمانی که پزشکان حرف بیمار را قطع نمی‌کنند و صبر می‌کنند تا او شرح حالش را بگوید، هجده ثانیه است. این موضوع فاجعه است. خوشنبختاته در ارتباط کوچینگی این نقص وجود ندارد و یک کوچ شنونده فعالی برای مراجعش است؛ زیرا اگر از فرآیند کوچینگ گوش‌دادن را بگیرید، انگار همه‌چیزش را گرفته‌اید.
یک کوچ باید به گوش‌دادن توجه ویژه‌ای کرده تا بتواند از این طریق مراجعش را رهیاری و توانمند کند.
گوش‌دادن با شنیدن چه تفاوتی دارد؟
- شنیدن فعالیتی جسمی است و نیازی ندارد که آن را یاد بگیریم؛ زیرا سیستم شنیداری ما وقتی صدایی را می‌شنود، به‌صورت غیرارادی تحریک شده و ما می‌شنویم؛
- خیلی وقت‌ها صدایی را می‌شنویم؛ اما گوش نمی‌دهیم. عکس این قضیه صادق نیست؛ یعنی لازمۀ گوش‌دادنِ فعال و هدفمند، شنیدن است و تا شنیدنی اتفاق نیفتد، گوش‌دادن هم اتفاق نمی‌افتد؛
- گوش‌دادن فعالیتی ذهنی است که به یادگیری و آموزش نیاز دارد تنها زمانی درک می‌شود که به آن توجه کنیم؛
- ما با گوش‌هایمان می‌شنویم؛ اما با مغزمان گوش می‌دهیم. گوش‌دادن فعال به‌اندازۀ حرف‌زدن یا حتی بیشتر از آن انرژی مصرف می‌کند؛ درحالی‌که شنیدن انرژی مصرف نمی‌کند؛
- در ابتدا که شروع به گوش‌دادن می‌کنید، خواهید دید کار بسیار دشواری بوده و خیلی زود خسته می‌شوید؛ بنابراین لازم است توانتان را برای شنیدن بالا ببرید؛
چرا مهارت گوش‌دادن فعال در جلسات کوچینگ مهم است؟
- گوش‌دادن یکی از مهم‌ترین پل‌های ارتباطی میان کوچ و مراجع است؛
- گوش‌دادن همچون قلبِ کوچینگ و مهم‌ترین بخشِ این فرایند به شمار می‌رود؛
- مطالعه روی افراد شاغل در زمینه‌های متفاوت نشان داده است که آنها ۷۰درصدِ از زمان بیداریِ‌شان را صرف برقراری ارتباط با دیگران می‌کنند؛ نوشتن ۹درصد، مطالعه ۱۶درصد، صحبت‌کردن ۳۰درصد و گوش‌دادن ۴۵درصد از زمان بیداری را به خود اختصاص می‌دهد؛
- ویلیام اوسلر بنیان‌گذار و پدر پزشکی نوین: «به مراجعتان گوش دهید. او تشخیص را به شما می‌گوید.»
- گوش‌دادن مهم‌ترین مهارت ارتباطی است که باعث ایجاد صمیمیت در ارتباط شده و به تداوم آن کمک می‌کند؛
- گوش‌دادن تعهدی برای فهمیدن و رسیدن به درک همدلانه و همدلی کردن است تا از زوایۀ طرف مقابل به موضوع نگاه کنیم؛
- این مهارت همچون سایر مهارت‌ها، کسب‌کردنی و آموختنی است؛ یعنی به یادگیری نیاز دارد. این یادگیری در کوچینگ اتفاق می‌افتد.
- گوش دادن فعال باعث برداشتِ کامل از صحبت مراجع و درک مناسب‌تر منظور او می‌شود. همچنین از سوءتفاهم‌ها جلوگیری می‌کند؛
- گوش دادن به‌صورت فعالانه مراجع را تشویق می‌کند تا مسائلش را آزادانه و صادقانه بیان کند؛
- این مهارت باعث تقویت ارتباط و تعامل کوچ با مراجع می‌شود.
مهارت همدلی
همان طور که اشاره کردیم، همدلی یکی از مهارت‌هایی است که باعث برقراری ارتباط موثر با مخاطب می‌شود. همدلی یعنی تواناییِ ورود به دنیای فردی دیگر؛ درک واضح احساسات او و معنی آنها و برقراریِ ارتباط با فرد به‌روشی که احساس کند درک شده است.
ما زمانی همدلی کرده‌ایم که موقعیتی را فراهم کنیم تا فرد در فضایی سالم و بدون تهدید قرار گیرد و بتواند احساسات و افکار مهمش را ابراز کند (فضای جلسات کوچینگ). هنگامی همدل شده‌ایم که بتوانیم معنایِ سطحی و زیرینِ کلمات، احساسات و پیام مخاطب را شناخته و درک کنیم. این مهارت در دلِ مهارت خودآگاهی قرار دارد و هستۀ اصلی ارتباط است. همدلی یعنی:
- به احساسات، نیازها و تقاضاهای دیگران توجه‌داشتن، به این احساسات و نیازها و تقاضاها احترام‌گذاشتن و نگرانِ آنها بودن؛
- پذیرشِ خود واقعیِ دیگران؛
- توان فهم عقاید دیگران.
لازم به ذکر است همدلی، هم‌دردی نیست. هم‌دردی مستلزم کیفیتی از حمایت است. این حمایت تا اندازه‌ای به موافقت با دیدگاه طرف مقابل نیاز دارد؛ درحالی‌که همدلی یعنی کاملاً وارد موضوعی می‌شویم که طرف مقابل بیان می‌کند؛ بدون اینکه موافق یا مخالف محتوای گفته‌شده باشیم. همدلی تلاشی است برای اینکه دیگران را درک کنیم، نه اینکه موافق یا مخالف آنها باشیم؛ بنابراین همدلی عبارت است از:
- امکان تجسم افکار و ادراک دیگران؛
- تواناییِ تجربه‌کردنِ هیجانات دیگران؛
- تواناییِ سازگاری با احساسات و افکار دیگران؛
- نگاه‌کردن به موضوع از منظرِ شخصی دیگر؛
- منشأ بروز رفتارهای مراقبتیِ نوع‌دوستانه و جامعه‌گرایانه.
اگر بخواهیم همدلی را با بیانی دیگر تعریف کنیم، می‌توانیم بگوییم: همدلی یعنی دنیا را از زاویه‌ای ببینیم که مخاطب ما می‌بیند.
همدلی یعنی بفهمیم طرف مقابل چه حسی دارد، چرا این حس را دارد، می‌خواهد با این احساس چه‌کار کند و بتوانیم نقشمان را در این احساس و اقدام بیابیم.
راهکارهای تقویت همدلی
راهکارهای تقویت همدلی عبارت‌اند از:
- گوش‌دادنِ فعال و آگاهی‌افزایی؛
- صادق‌بودن و درک زبان بدن مخاطب؛
- پرهیز از قضاوت‌کردن، راه‌حل‌دادن، نصیحت‌کردن، سرزنش‌کردن، برچسب‌زدن، پیش‌داوری‌کردن، درشت‌نمایی، ریزنمایی و به‌رخ‌کشیدن؛
- ارائه‌ندادنِ کمکِ درخواست‌نشده؛
- تمرکز روی فرد، نه موقعیت او.
نتیجه‌گیری
در دنیای امروز برقراری ارتباط موثر بسیار ضروری است و مهارتهای دیگر ازجمله همدلی و گوش دادن فعال مهارت‌هایی هستند که به برقراری ارتباط موثر کمک می‌کنند. در ابتدای این مقاله سعی کردیم شما را با مهارت کوچینگ آشنا کنیم. یادگیری کوچینگ باعث می‌شود بتوانیم با مخاطبامان ارتباط موثر برقرار کرده تا به او در راهِ رسیدن به اهدافش کمک کنیم.
همان‌طور که در این مقاله اشاره کردیم، کوچینگ مهارت بوده و مانند همه مهارت‌ها با آموزش دیدن یاد گرفته می‌شود. اگر دغدغه دارید به رشد و توسعه فردی خودتان و دیگران کمک کنید، پیشنهاد می‌کنیم یادگیری کوچینگ را جدی بگیرید.
منبع این مطلب سایت زوم لایف می باشد